Rituelen zijn markeringen van veranderingen in je leven

Vuurwerk afsteken tijdens de jaarwisseling, oliebollen eten en op 1 januari de Nieuwjaars duik…
We zijn ons er niet altijd van bewust, maar ons leven is gevuld met rituelen.

Rituelen geven houvast en ritme aan het dagelijks leven en ze kunnen uitdragen waar je voor staat en wie je wilt zijn. Juist in deze hele snelle tijd, kunnen rituelen een ontzettend belangrijke functie hebben. Omdat je al opgejaagd wordt door het tempo van het leven. Heb je bijna geen tijd om stil te staan bij de grote veranderingen in je leven. En grote veranderingen komen op je levenspad, bij jou, bij mij, bij iedereen.
We proberen wel steeds de wereld om ons heen te beïnvloeden totdat deze is zoals wij hem willen hebben. Maar soms gaat dat ook wel eens niet, de dood van een dierbare bijvoorbeeld… dat komt op je pad en je kunt er niets aan veranderen. Je kunt de dood niet wegnemen, dus zul je zelf gaan veranderen om het verdriet en het gemist te verweven in je verdere leven. En hoe goed of hoe kwaad dat ook gaat, dat is toch de realiteit waar we allemaal mee moeten leven. Mensen helpen om die realiteit onder ogen te zien en dat op zo’n manier doen, dat ze daarna weer verder kunnen, doe ik graag als ritueelbegeleider bij afscheid. Een mooi voorbeeld van een ritueel wat ik wel eens gebruik is het linten ritueel…

“Ik begeleidde een gezin dat afscheid nam van hun moeder. Er was nogal wat “oud zeer” aanwezig onder de kinderen, wat nu in deze dagen, naar de afscheidsviering toe, weer krachtig naar boven kwam. Moeder was altijd de vrede bewarende verbinding geweest tussen de kinderen. Maar nu ze niet meer leefde, brak er een machtsstrijd los.
Na twee dagen heb ik iedereen bijeen geroepen en ze duidelijk verteld wat ik zag en dat we op deze manier niet verder konden werken naar een afscheidsviering toe.
Een mand met diverse soorten en kleuren linten had ik die ochtend al in de auto gezet en speciaal voor deze familie meegenomen. De zes kinderen konden even van de schrik bijkomen na mijn confronterende woorden toen ik deze mand uit de auto ging halen.
Terug in de grote woonkeuken deed ik hun allen een voorstel. “Jullie zijn allemaal sterke individuen en jullie zijn aan het “touw trekken” over hoe de afscheidsviering ingevuld gaat worden, zonder werkelijk te luisteren naar elkaar.
De speciale band die jullie met moeder hebben wil ik zichtbaar maken met deze linten. En een ieder mag daarom een lint uitkiezen, die de band met je moeder weergeeft. Jullie mogen daar woorden opschrijven die weergeven wat je moeder voor jou betekende.
Sommige vonden het raar en andere werkte gewillig mee. Maar na verdere uitleg wat ik ging doen met deze zes verschillende linten, werd de sfeer wat vrediger. Nadat iedereen klaar was met schrijven verzamelde ik de linten en legde een verbindende knoop in de uiteinden. Deze knoop plaatste ik zacht onder moeders gevouwen handen. En ik vroeg ieder kind, zijn lint mooi naar de zijkant van de kist te draperen en daar even te blijven staan. En langzaamaan werden al die sterke individuelen persoonlijkheden een hechtere groep. En in de dagen die daarop volgde werd dat alleen maar sterker. En kwam ook het besef omhoog dat ze dit samen moesten doen.

Moeder had, ook al had ze dit aardse leven verlaten, haar verbindende vredes kracht weer terug gekregen. En de kinderen begrepen zonder woorden, dat dat ook moeders wens zou zijn geweest.
Tijdens de afscheidsviering knipte ieder kind het gedeelte van zijn lint af wat buiten de kist hing. Maar de onzichtbare verbintenis bleef bestaan en daar mee ook de vreedzame kracht van moeder . . . .

Tegen kunnen…

Steeds meer komt het voor dat ik als ritueelbegeleider uitgenodigd wordt voor een kennismakingsgesprek bij diegene die binnen afzienbare tijd zal gaan overlijden. Dit geeft de desbetreffende persoon en de familie de mogelijkheid om goed zicht te krijgen op wat ik voor ze kan betekenen tijdens de afscheidsviering. Iemand vroeg mij laatst of ik daar wel ’tegen kan’, omdat je dan ook kennismaakt met de persoon die komt te overlijden. Ik dacht daar even over na en bleef hangen bij het woord ’tegen’. Het is voor mij niet een kwestie van ’tegen kunnen’, maar ‘mee kunnen’, antwoorde ik. Ik weet nooit van te voren welke gevoelens ik van mezelf tegenkom in de voorbereiding op een aanstaand overlijden. Bij ’tegen’ lijkt het alsof ik mij moet wapenen of dat ik een pantser aan moet doen. Dat is juist iets wat ik niet doe. Door ‘met mensen’ te zijn, in alle situaties waarin zij zich bevinden en met mijn eigen gevoeligheden, kan ik aansluiten bij hun behoeften en oog hebben voor hun wijze van afscheid. Dat is mijn zachte kracht, waar ik heel veel mee kan…

Waarom is praten over de dood zo moeilijk?

Dood gaan we allemaal. Zoveel is zeker. Sommige mensen weten dat ze niet lang meer te leven hebben of maken het van dichtbij mee. Voor anderen is dit nog heel ver weg. Maar bijna iedereen vindt het moeilijk om erover te praten. Want waar moet je het over hebben? Hoe doe je dat? En waarom zou je praten over doodgaan?

In de media neemt de aandacht voor het levenseinde zienderogen toe. We zien in programma’s als: Over mijn lijk, De Kist en Tot de dood ons scheidt hoe de confrontatie met de dood leidt tot bezig zijn met het leven. Het helpt om te kiezen voor de wezenlijke zaken, te denken over zingeving, na te denken over wat je met je leven wilt. Maar ook onderwerpen rond sterven en afscheid komen vanzelf aan de orde.

Voor degene die terminaal is, is het gesprek aangaan met dierbaren soms moeilijk omdat men niet om kan gaan met het zien van het verdriet. Hoewel men zelf bang is en soms een sterke mening heeft over bijvoorbeeld behandelingen en laatste wensen, zal men deze niet zo snel uiten omdat men hun dierbare niet wilt belasten.

Voor degene die iemand verliezen gaat is het moeilijk om te praten omdat alles gaat om degene die komt te overlijden. Vaak willen mensen niet hun dierbare belasten met hun eigen verdriet en ideeën over behandelingen en laatste wensen. Maar juist door er niet over te praten missen ze een kans om nader tot elkaar te komen.

Als ritueelbegeleider bij afscheid kom ik vaak al bij de mensen thuis voor ze gaan overlijden. Mijn taak is dan luisteren, verbinden en verwezenlijken.

Maar ik begin met luisteren. Luisteren naar alles wat er nog gezegd moet worden en wat op dat moment leeft in de gedachte van degene die komt te overlijden en zijn dierbare. Daarna is het zorgen dat er verbindingen komen, dat degene die komt te overlijden de dingen op een rijtje weet te krijgen en dat beide partijen praten met elkaar over onderwerpen zoals: ziekte proces en behandelingen, laatste wensen van beider partijen, wat wil men dat er nog geregeld wordt voor het overlijden. Hoe wil men de afscheidsviering geregeld hebben.

Zijn er onderwerpen waar nog over nagedacht moet worden die betrekking hebben tot de periode voor het overlijden. Hierna komt de periode van verwezenlijken. Zorgen dat alle bovengenoemde onderwerpen uitgewerkt worden en zoveel mogelijk gerealiseerd worden. Vaak is het voor iedereen prettig dit soort zaken op papier te zetten als houvast.

Een waardig afscheid van het leven maakt het afscheid voor zowel degene die te overlijden komt als de nabestaanden een stuk makkelijker en levert nog mooie herinneringen en momenten op.

Door niet over de dood te praten, zelfs niet als het einde nadert, doen we onszelf en onze dierbaren tekort. Onderzoek toont aan dat mensen die zich wél voorbereiden tevredener zijn over de laatste periode van hun leven. Ze ervaren meer rust en kwaliteit van leven. De zorg en het afscheid kan beter afgestemd worden op hun wensen en ook de naasten beleven het stervensproces positiever, naast al het verdriet. Door te praten over de dood wordt het leven dus beter, zelfs in de laatste fase.

Menu